Etymologie

 

Dit is de wetenschap die de herkomst en geschiedenis van woorden onderzoekt.

Onze woorden zijn vaak sterk veranderde vormen van veel oudere woorden, soms ook uit andere talen.

In de Middeleeuwen en de renaissance werd een soort ‘natuurlijke band’ aangenomen tussen een woord en zijn betekenis. Door te speuren naar de oorsprong van de woorden meende men ook het wezen van de benoemde dingen te kunnen begrijpen.

 

Om een betekenis aan mijn achternaam te kunnen geven, moeten we ons wenden tot verschillende categorieën in deze wetenschap en kijken naar; erfwoorden, leenwoorden, klanknabootsingen en in deze volgorde zelfs evt. elementaire begrippen.

 

Romer zn. ‘Romein’

Oudnederlands romære (1151–1200), Mnl. romere (1285), Vnnl. Ro(o)mer, mv. Ro(o)mers, gebruikelijk tot ca. 1800. Verwante vormen: Oudhoogduits rōmāri, rūmāri, Oudfries rūmere, rōmere ‘Romein’, gevormd uit de stadsnaam Rōma en het leensuffix *-arja- (een woord *rōmārius heeft in het Latijn zelf niet bestaan).

De ro(e)mer heeft zich rond 1500 uit de eveneens groenachtige berkemeyer ontwikkeld, die geen bolvormige maar een trechtervormige kelk had. De naam betekent ‘Romeins’, en borduurt voort op benamingen ‘Romeins glas’, ‘Rooms glas’, die in de vijftiende eeuw in het Rijnland en de Lage Landen voorkomen, zoals roemsche glaesser (Keulen, 2e helft 15e eeuw), en Romenysche Wynglase, Romenysche glasen (Arnhem, 1421). Die termen verwijzen waarschijnlijk naar destijds gedane vondsten van oude glasresten uit de Romeinse tijd. De term ‘Romeins’ ging dan over op eigentijds glas dat er vergelijkbaar uitzag. In de zestiende eeuw is het bn. ‘Romeins’, ‘Rooms’ vervangen door het zn. romer ‘Romein’.

De huidige standaardspelling roemer met oe is onverwacht, aangezien romer klankhistorisch gezien dezelfde scherplange ôô heeft als droom en boom. Dat wordt ook bevestigd door verschillende dialectvormen. Het ligt voor de hand te denken dat roemer een specifieke dialectontwikkeling weergeeft, bijv. uit Antwerpen en delen van Brabant, en in de standaardtaal de voorkeur heeft gekregen vanwege het prestige van sommige auteurs die roemer gebruiken; maar daar heb ik geen bewijs voor.